Follow me on Twitter RSS FEED
Posted in

ალკენი

Posted in
C2H4    CH2=CH2 ეთენი

C3H6     CH2=CH-CH3  პროპენი

C4H8     CH2=CH-CH2-CH3 ბუტენი

C5H10    CH2=CH-CH2-CH2-CH3 პენტენი

C6H12     CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3 ჰექსენი

ალკენები ეწოდება უჯერ ნახშირწყალბადებს, რომელთა მოლეკულაში ნახშირბადატომებს შორის ერთი ორმაგი ბმაა. 


ალკენების ზოგადი ფორმულაა: CnH2n  

ალკენების ჰომოლოგიური რიგის პირველი წევრია ეთილენი H2C=CH2, ამიტომ მათ ეთილენური რიგირ ნახშირწყალბადებსაც უწოდებენ. 
Posted in
ალკანი
„ალკანები“ ანუ „პარაფინები“ ნაჯერი ნახშირწყალბადებია ანუ ისინი შედგებიან მხოლოდ ნახშირბადისა (C) და წყალბადის (H) ატომებისაგან. ალკანების უჯერი ნახშირწყალბადებისაგან ძირითადი განსხვავებაა ისაა, რომ ალკანებში ატომები ერთმანეთთან დაკავშირებულია მხოლოდ მარტივი ბმებით ანუ ნახშირბადის თითოეული ატომი დაკავშირებულია წყალბადის ატომების მაქსიმალურ რაოდენობასთან (ანუ ნახშირბადი გაჯერებულია წყალბადით).

განასხვავებენ ციკლურ და წრფივ (არაციკლურ) ალკანებს.

წრფივი ალკანების ჯგუფური ზოგადი ფორმულაა: CnH2n+2 სადაც n არის მთელი რიცხვი.

ნომენკლატურა

ალკანების კლასის პირველი წარმომადგენლებია :

მეთანი-CH4
ეთანი- C2H6 
პროპანი-C3H8
ბუტანი-C4H10
პენტანი-C5H12
.........

ჰომოლოგიური რიგი და იზომერია

ბუტანიდან (n=4) მოყოლებული შესაძლებელია ერთი და იმავე შედგენილობის ალკანის ატომთა ერთმანეთთან დაკავშირების ერთზე მეტი სქემის წარმოდგენა, ანუ ორ ან მეტ ნივთიერებას შეიძლება ჰქონდეს ერთი და იგივე ქიმიური შედგენილობა. ამ მოვლენას იზომერია ეწოდება, ხოლო ერთი და იმავე შედგენილობის მაგრამ განსხვავებული აღნაგობის ნივთიერებებს იზომერები ეწოდებათ. იზომერთა რაოდენობა ძალიან სწრაფად იზრდება მოლეკულაში ნახშირბადის ატომთა რაოდენობის ზრდის კვალად. ალკანებისათვის რომელთა n = 1...12 იზომერთა რაოდენობა უდრის 1-ს, 1-ს, 1-ს, 2-ს, 3-ს, 5-ს, 9-ს, 18-ს, 35-ს, 75-ს, 159-ს და 355-ს.  ეს განაპირობებს ორგანულ ნაერთთა მრავალფეროვნებას და იწვევს ალკანების (უფრო ზოგადად კი ორგანული ნაერთების) სახელდების მოწესრიგების საჭიროებას; აქედან გამომდინარე ალკანების ნომენკლატურა უკიდურესად თანმიმდევრული და ლოგიკურია.

ბუნებაში გავრცელება და ფიზიკური თვისებები 

ბუნებაში ნახშირყალბადები ფართოდაა გავრცელებული ბუნებრივი აირისა და ნავთობის სახით. მათი წარმოშობა პრეისტორიული მცენარეების უჯრედისის (ცელულოზის) ფერმენტაციით აიხსნება.

ბუნებრივი აირი ძირითადად მეთანისაგან შედგება, ხოლო ნავთობი ნახშირწყალბადთა ნარევია (მათ შორის ალკანების CH4-დან C40H82-მდე).
ნახშირწყალბადთა დნობისა და დუღილის ემპრეტაურა იზრდება მოლეკულური მასისა და მთავარი ნახშირბადოვანი ჯაჭვის სიგრძის ზრდასთან ერთად
ნორმალურ პირობებში ალკანები CH4-იდან C4H10-ამდე — აირებია; C5H12-იდან C17H36-ამდე — სითხეები, ხოლო C18H38-ს მერე — მყარი სხეულები.

თხევადი და მყარი ალკანების სიმკვრივე მცირეა (დაახლოებით 0,7), სხვა ნახშირწყალბადების მსგავსად არც ისინი იხსნებიან წყალში, სამაგიეროდ კარგად ერევიან ორგანულ სითხეთა და უმრავლესობას და თავადაც კარგად ხსნიან მრავალ ორგანულ ნაერთს




ალკანთა ქიმიური რეაქციები 

ალკანები ქიმიურად საკმაოდ პასიური ნაერთებია, მათი პასიურობა გამოწვეულია ნახშირბადის ვალენტობის გაჯერებულობითა და C-C და C-H ბმათა შედარებითი სიმტკიცით.
 ალკანები შედიან სხვადასხვა ქიმიურ რეაქციაში:
წვა : C-C ბმის (მოლეკულის ჩონჩხის) გაწყვეტა. განარჩევენ წვის ორ სახეობას :
სრულ წვას, რომლის შედეგადაც ვიღებთ წყალსა და ნახშირორჟანგს:
CH4 + 2O2 = CO2 + 2H2O
CnH2n+2 +((3n+1)/2)O2 = nCO2 + (n+1)2H2O
არასრულ წვას, რომლის შედეგადაც ვიღებთ წყალსა და მყარ ნახშირბადს (მაგ. ჭვარტლი)
CH4 + O2 = C + 2H2O
CnH2n+2 +((n+1)/2)O2 = nC + (n+1)2H2O
ჩანაცვლების რეაქცია : C-H ბმის გაწყვეტა და წყალბადის ჩანცვლება სხვა ელემენტის ატომით
მაგალითი: მეთანის ქლორირება - ჰალოგენირება
CH4 + Cl2 = CH3Cl + HCl (ქლორწყალბადისა და მონოქლორმეთანის წარმოქმნა)
CH3Cl + Cl2 = CH2Cl2 + HCl (ქლორწყალბადისა და დიქლორმეთანის წარმოქმნა)
CH2Cl2 + Cl2 = CHCl3 + HCl (ქლორწყალბადისა და ტრიქლორმეთანის ანუ ქლოროფორმის წარმოქმნა)
CHCl3 + Cl2 = CCl4 + HCl (ქლორწყალბადისა და ტეტრაქლორმეთანის წარმოქმნა)
დეჰიდროგენიზაციის რეაქცია: ორი C-H ბმის გაწყვეტის ხარჯზე ნახშირბადის ორ ატომს შორის ორმაგი ბმის წარმოქმნა ( C=C ), შედეგად მიიღება ალკენი.

წვის რეაქციას ქიმიურად დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, მაგრამ ალკანების წვას აქვს ძალიან დიდი პრაქტიკული მნიშვნელობა, რამეთუ ეს რეაქცია ძალიან ეგზოთერმულია (სითბოს გამოყოფა), რაც ალკანების სათბობად და საწვავად გამოყენებას განაპირობებს.
 
 

ფრიდრიხ ველერი

Posted in
გერმანელი ქიმიკოსი, განათლებით ექიმი.1836-იდან გეტინგენის უნივერსიტეტის პროფესორი. 1853-იდან პეტერბურგის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წარმომადგენელი. 1822 წელს აღმოაჩინა ციანმჟავა (). ვოლერმა არაორგანული ნაერთებიდან პირველმა მიიღო ორგანული ნაერთი შარდოვანა 1828 წელს, რითაც საფუძველი შეურყია იმდროისათვის გავრცელებულ ვიტალისტურ მოძღვრებას ე.წ. სასიცოცხლო ძალის შესახებ. სინთეზურად მიიღო ჰიდროქინონი და გამოიკვლია ოპიუმის ალკოლოიდები 1844 წელს. ველერმა მიიღო ალუმინი ალცლ3 და კალიუმის ერთად გახურებით 1827 წელს, მსგავსად გამოჰყო ბერილიუმი და იტრიუმი 1828 წელს. მიიღო კალციუმკარბიდი და მასზე წყლის მოქმედებით აცეტილენი 1862 წელს.
Posted in
ოზონის შრე

ოზონი, O3, ჟანგბადის ალოტროპული სახეცვლილებაა, ლურჯი ფერის მკვეთრი სუნის მქონე ფეთქებადი აირი. დუღილის ტემპერატურა +112�ჩ. ოზონი წარმოიქმნება ჟანგბადის ორატომიანი მოლეკულის გახლეჩვის შედეგად.
დედამიწის ატმოსფეროში ოზონის შემცველობა 0,01%-ია, მაგრამ მიუხედავად ასეთი მოკრძალებული რაოდენობისა, ოზონის შრე უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობს დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობასა და შენარჩუნებაში. ხმელეთზე სიცოცხლის გაჩენა 800 მილიონი წლის წინათ, პალეოზოუმში შესაძლებელი გახდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ოზონის შრემ გარკვეულ სისქეს მიაღწია.


ოზონის შრე

ოზონის შრე წარმოადგენს ბუნებრივ ეკრანს და იცავს დედამიწას და მასზე არსებულ სიცოცხლეს მზის მავნე ულტრაიისფერი გამოსხივების (UV) ზემოქმედებისაგან. რადიაციის შთანთქმის გამო ოზონის ფენის ტემპერატურა მატულობს, რაც მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ატმოსფეროს სითბურ რეჟიმზე.

• ოზონის შრის გამოფიტვა

ულტრაიისფერი გამოსხივების დონე დღეს ბევრად უფრო მაღალია, ვიდრე 50 ან 100 წლის წინათ. ამას ოზონის შრის გამოფიტვა, ანუ ე.წ. ოზინის ხვრელის არსებობა იწვევს. ოზონის შრის შემცირების შედეგად მეტი ულტრაიისფერი გამოსხივება აღწევს დედამიწამდე.
ჩვეულებრივ მდგომარეობაში ატმოსფეროში დაცულია ბალანსი ოზონის წარმოქმნასა და დაშლას შორის, რაც ოზონის შრის მუდმივობის შენარჩუნებას უწყობს ხელს. მაგრამ ისეთი გარეშე ფაქტორების ზემოქმედების გამო, როგორიცაა ჰაერის დაჭუჭყიანება სამრეწველო გამონაბოლქვით, ეს ბალანსი დაირღვა და უფრო მეტი ოზონი იშლება, ვიდრე წარმოიქმნება, რასაც შედეგად ოზონის შრის გამოფიტვა სდევს.

პირველი ცნობები ოზონის შრის გამოფიტვის შესახებ 1957 წელს გაჩნდა – ინგლისელმა მეცნიერებმა ანტარქტიკის თავზე გაზომეს ოზონის რაოდენობა და ოზონის შრის სისქის მნიშვნელოვანი ცვლილებები დააფიქსირეს. 1985 წლის გაზაფხულზე ასევე ინგლისელი მეცნიერების, მ.მოლინასა და დ.როულინგის მიერ სამხრეთ პოლუსის თავზე უკვე ე.წ. ოზონის ხვრელი იქნა აღმოჩენილი


ოზონის ხვრელი ანტარქტიკას თავზე. 1991 წლის ოქტომბერი.

მას შემდეგ ყოველ გაზაფხულზე (სამხრეთ ნახევარსფეროს გაზაფხული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს შემოდგომას ემთხვევა) ანტარქტიკაში რეგულარულად იზომება ოზონის შრის სისქე. ბოლო მონაცემების თანახმად, ოზონის შრე იზრდება , შესაბამისად იზრდება UV გამოსხივების ინტენსივობა დედამიწაზე.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ოზონის შრის სისქე ციკლურად იცვლება. პოლარული გაზაფხულის დაწყების დროს ოზონის რაოდენობა მცირდება 10, ხანდახან 30%-ითაც; მაგრამ ზაფხულის დადგომისას ოზონის შრე რეგულარულად მატულობს და მეტ-ნაკლებად უბრუნდება პირვანდელ, ნორმალურ მაჩვენებელს. სეზონური ცვლილებები ოზონის შრეში ყოველთვის იყო. ატმოსფეროს საკუთარი დინამიკა ახასიათებს. გარდა ამისა, განსხვავებულია ოზონის შრის სისქე განედების მიხედვითაც: ტროპიკებში ოზონის შრე ყოველთვის უფრო სქელია, ვიდრე პოლუსებზე. ეს თავისებურება ოზონის შრის გამოფიტვისასაც აღინიშნება: ეკვატორის გასწვრივ ოზონის შრე ყველაზე ნაკლებადაა დაზიანებული, მაშინ როდესაც პოლუსებზე ის ყველაზე მნიშვნელოვნად არის შემცირებული

ოზონის შრის ცვლილება ანტარქტიკის თავზე

ოზონის შრის გამოფიტვას ხელს უწყობს სამრეწველო ფრეონების არსებობა – ეს აირი გამოიყენება მაცივრებში, კონდეციონერებში, გაზის ბალონებში და ა.შ. 1987 წელს მსოფლიოს 24 ქვეყნის მიერ ხელმოწერილი იქნა მონრეალის ოქმი, რომლის თანახმადაც იმ ნივთიერებების წარმოება, რომლებიც ოზონის შრის გამოფიტვას ხელს უწყობს, 1999 წლისათვის უნდა განახევრდეს. 1992 წელს კოპენჰაგენში შედგა მეორე შეხვედრა, სადაც გადაწყდა, რომ მავნე ნივთიერებათა წარმოება და გამოყენება მრეწველობაში საერთოდ უნდა შეწყდეს 1995 წლისათვის. წარმოების გადაწყობა ახალი ნივთიერებების გამოყენებაზე ძვირად ღირებული პროცესია, ასე მაგალითად აშშ-ში სამაცივრო დანადგარების შეცვლა წელიწადში 220 მილიარდი დოლარი ჯდება, შესაბამისად ღარიბ და განვითარებად ქვეყნებს დამატებით 10 წელი მიეცათ გადაიარაღებისათვის.

• ოზონის შრის გამოფიტვის ბიოლოგიური შედეგები

როგორც ზემოთ აღინიშნა, ოზონის შრე ბუნებრივი ეკრანია და იცავს დედამიწას მავნე ულტრაიისფერი გამოსხივებისაგან. ოზონის შრის შემცირება პროპორციულად ზრდის ულტრაიისფერი გამოსხივების რაოდენობას, რომელიც დედამიწას აღწევს და სახიფათოა დედამიწაზე არსებული სიცოცხლის ყველა ფორმისათვის.

ასე მაგალითად, მომატებული ულტრაიისფერი გამოსხივება აზიანებს პლანქტონს, რომელიც თავის მხრივ თევზებისა და ზღვის ძუძუმწოვრების საკვებს წარმოადგენს და მათ არსებობას საფრთხეს უქმნის. ულტრაიისფერი გამოსხივების გაზრდა საზიანოა თვალებისათვის და ადამიანებში კატარაქტას იწვევს. შეიძლება კიდევ მრავალი სხვა მაგალითის დასახელება, მაგრამ რადიაციის ყველაზე უფრო ცნობილი საზიანო შედეგია კანის სიმსივნე. სტატისტიკის მიხედვით, ოზონის შრის 10%-ით შემცირება იწვევს კანის სიმსივნით დაავადებების 26%-ით გაზრდას.

ჩრდილოეთი სამხრეთი
განედი

ოზონის შრის გამოფიტვა განედების მიხედვით 1979-1997 წლებში
Posted in

მჟავა წვიმა

Posted in

გლობალური დათბობა

Posted in


გლობალური დათბობა —დედამიწის ატმოსფეროს მიწისპირა ფენის და მსოფლიო ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის სწრაფი ზრდის პროცესი.

ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა დედამიწის ზედაპირზე ბოლო საუკუნის განმავლობაში 0.74 ± 0.18 °C-ით გაიზარდა. კლიმატის ცვლილების სამთავრობათშორისო ჯგუფის (IPCC) დასკვნით "დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის ზრდა მე-20 საუკუნის შუა წლებიდან სავარაუდოდ განპირობებულია ანთროპოგენური (ანუ ადამიანის საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი) სათბურის აირების კონცენტრაციის ზრდით", რომლის შედეგადაც ძლიერდება ატმოსფეროს სათბურის ეფექტი, რაც დედამიწის ქერქისა და ქვემო ატმოსფეროს გახურებას იწვევს. 21–ე საუკუნეში მოსალოდნელია დედამიწის ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურის შემდგომი ზრდა 1,1 – 6,4 °C–ით. სათბური აირების კონცენტრაციის ზრდის შეჩერების შემთხვევაშიც კი ეს დათბობა კიდევ ათას წელს გაგრძელდება. მხოლოდ ამის შემდეგ არის მოსალოდნელი დარღვეული წონასწორობის ხელალხალი დამყარება და საშუალო ტემპერატურის დასტაბილურება.

ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატირუს ზრდა გამოიწვევს ზღვის დონის აწევას. გაიზრდება კატასტროფული კლიმატური მოვლენების სიხშირე და სიმძლავრე, შეიცვლება ნალექების რაოდენობა და განაწილება. შეიცვლება აგრეთვე სოფლის მეურნეობის მოსავლიანობა, შემცირდება მყინვარები, გადაშენდება ცოცხალი ორგანიზმების ზოგიერთი სახეობები, გაიზრდება დაავადებათა რიცხვი.

ჯერჯერობით უცნობია დედამიწის რომელი რეგიონი უფრო მეტად დაზარალდება ამ ცვლილებების შედეგად. სახელმწიფოთა უმრავლესობამ ხელი მოაწერა კიოტოს ოქმს, რომელიც ატმოსფეროში სათბურის აირების გაფრქვევათა შემცირებას ისახავს მიზნად. თუმცა არ წყდება დებატები იმის შესახებ, თუ რა უფრო რაციონალურია: გლობალური დათბობის შეჩერების ან შემოტრიალების მცდელობა თუ ადაპტაცია არსებულ და მოსალოდნელ ცვლილებებისადმი.

საერთაშორისო ორგანიზაცია ”Global Humanitarian Forum”-მა, რომლის თავმჯდომარეც გაეროს გენერალური დირექტორი კოფი ანანია, გამოაქვეყნა დასკვნა, რომელშიც გლობალური დათბობის მსხვერპლთა ზუსტი რაოდენობაა დასახელებული. ამის შესახებ ”New Scientist”-ი წერს. მკვლევართა მონაცემებით, ამჟამად გლობალური დათბობის გამო მსოფლიოში ყოველწლიურად დაახლოებით 300 ათასი ადამიანი იღუპება. საქმე იმაშია, რომ კლიმატის ცვლა ბუნებრივი სტიქიური მოვლენების რაოდენობის ზრდას იწვევს, ისეთების, როგორიცაა გვალვა და წყალდიდობა. ამას გარდა ცვალებადი კლიმატი გავლენას ახდენს განვითარებული ქვეყნების სოფლის მეურნეობაზეც, რასაც შიმშილობამდე მივყავართ. ”Global Humanitarian Forum”-ის მონაცემებით, სიკვდილიანობის დიდი წილი (90%-ი) განვითარებულ ქვეყნებზე მოდის. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ 2030 წლისათვის დათბობის მსხვერპლთა რაოდენობა ყოველწლიურად 500 ათასამდე გაიზრდება. თარგი:დედამიწა

Flame Test

Posted in



ქიმიკოსები ამა თუ იმ ქიმიკატის არსებობის აღმოსაჩენად სხვადასხვა ნივთიერებებს იყენებენ. ეს ნივთიერებები, რომლებსაც ინდიკატორები ეწოდება, ფერს იცვლიან იმ შემთხვევაში, თუ შემადგენლობა გარკვეულ ქიმიკატს შეიცავს. ხსნარში იოდს მეწამულისფერი აქვს. მაგრამ თუ მის ერთი წვეთს სახამებლის შემცველ ნივთიერებაზე დააწვეთებთ, ხსნარი გაშავდება. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ინდიკატორი ლაკმუსის ქაღალდია. თუ მას მჟავაში მოათავსებთ,გაწითლდება, ხოლო თუ ტუტეში გალურჯდება.
არსებობს ფერის გამოყენების ტექნოლოგია, რომელსაც ქრომატოგრაფია ეწოდება.

Posted in
ქიმიური ბმა

ქიმიური ბმა ელექტრული ძალების ურთიერთქმედების შედეგად აღიძვრება. ატომებსა და მოლეკულებში ელექტრონებისა და ბირთვების ელექტრული ძალები,ნაწილაკების მცირე ზომების გამო, ახალ თვისებებს იძენენ, ამიტომ ჩვენ განვიხილავთ ელექტრული ძალების სპეციფიკურ ქიმიურ ურთიერთქმედებას.სხვადასხვა ტიპის ქიმიურ ბმებს შორის ძირითადია იონური(ანუ ჰეტეროპოლარული)და კოვალენტური(ანუ ატომური)ბმა.იონური ბმა დამახასიათებელია NaCl-ისა და მისი ტიპის,ე.ი.მარილების მსგავსი ნაერთებისათვის,რომელთაც იონური ნაერთები ეწოდა.კოვალენტური ბმა დამახასიათებელია H2,N2,O2,CH4,C6H6 და სხვა მოლეკულებისათვის, რომელთაც კოვალენტური ნაერთები ეწოდა.იონური და კოვალენტური ბმების სახესხვაობებია კოორდინაციული და წყალბადური ბმა.
Posted in
Posted in
Posted in
ნაბეღლავი 

ნახშირორჟანგიანი ჰიდროკარბონატული ნატრიუმიანი სამკურნალო და სუფრის მინერალური წყალი, „ბორჯომის“ უახლოესი ანალოგი. საბადო მდებარეობს ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტის სოფელ ნაბეღლავის მიდამოებში, მდინარე გუბაზეულის ორივე ნაპირზე. ქიმიური შემადგენლობა

CO_2 1,4 M_{6'7} \frac{HCO_394C14}{Na77Mg13Ca^7} T13-15^\circ C

წყარო გამოდის შუაეოცენური ვულკანოგენური წყებიდან. მოქმედებს ერთი ჭაბურღილი, რომლის დებიტია 600-700 ათ. ლ/დღ-ღ-ში ასხამენ ბოთლებში, წელიწადში (1980) წ მლნ-მდე ბოთლს (0,5 ლ). იყენებენ საჭმლის მომნელებელ ორგანოთა, ღვიძლის, ნაღვლისა და შარდის სადინარების დაავადებათა, აგრეთვე ნივთიერებათა ცვლის მოშლის დროს.


ძირითადი იონური შემადგელობა 

კათიონები                                                                               ანიონები
ca2+                                                                                                                              hco3-
mg2+                                                                                                                            cl-
na+ + k+                                                                                                                     so42-
Posted in
სტალაქტიტი

 სტალაქტიტი არის მიწისქვეშა კარსტული ღრუების ჭერსა და კედლებზე ჩამოზრდილი ლოლუების მსგავსი ნაღვენთ-ნაწვეთი წარმონაქმნი გამოილექება მღვიმეში ჩაჟონილი კალციუმკარბონატით გაჯერებული წყლის შედეგად.


სტალაგმიტი

სტალაგმიტი არის მიწისქვეშა კარსტული ღრუების ფსკერზე წამოზრდილი სვეტისებრი, კონუსური სა სხვა ფორმის უმთავრესად კირიანი ნაღვენთ-ნაწვეთი წარმონაქმნი. გამოილექება ზევიდან ჩამონაწვეთი კალციუმკარბონატით გაჯერებული წყლიდან ნახშირორჟანგის გამოყოფის შემდეგ.
Posted in
ნიჟარა, ცხოველების გარეგანი ჩონჩხის ერთ-ერთი ძირითადი სახე. ნიჟარა უვითარდება უმარტივესების (ნიჟარიანი ამებები, შოლტოსნები, ფორამინიფერები), მოლუსკების, მხარფეხიანებისა და ფეხსახსრიანების (უმდაბლესი კიბოები) ზოგ ფორმას. მარტივი ჯამისებრი ნიჟარა, რომელიც სხეულს მხოლოდ ნაწილობრივ იცავს, აქვთ ნიჟარიან ამებეს, უძველეს მუცელფეხიანებს და სხვა. ნიჟარის დამცავი ფუნქცია სრულყოფილი გახდა მას შემდეგ, არც წარმოიქმნა, ერთის მხრივ, ორი — მარჯვენა და მარცხენა (ორსაგდულიანები, ზოგი უმდაბლესი კიბო) ან ზურგისა და მუცლის (მხარფეხიანები) - სადგული (უმთავრესად, გრუნტში ჩაფვლასთან დაკავშირებით) და, მეორის მხრივ, ნიჟარა სპირალურად დაიხვა ჯერ ერთ (თავფეხიანები და ზოგი მუცელფეხიანის პლანოსპირალური ნიჟარა), შემდეგ კი სხვადასხვა (მუცელფეხიანების უმრავსელობის, აგრეთვე ფორამინიფერების ტურბოსპირალური ნიჟარა) სიბრტყეში, რაც სხეულს მეტ მდგრადობას ანიჭებს. ნიჟარის დამცავ ფუნქციას აძლიერებს საკეტები (ორსაგდულიანი ნიჟარა), სარქვლები (სპირალური ნიჟარა) და აგრეთვე მისი ზედაპირის სკულპტურული განვითარება. განსაკუთრებულ პირობებში აღინიშნება ნიჟარის მეტ-ნაკლები რედუქცია (კალმარები, სეპიები). ნიჟარა წარმოიქმნბეა ექტოპლაზმის (ერთუჯრედიანი ორგანიზმები) ან გარეთა ექტოდერმული შრის (მრავალუჯრედიანი ცხოველები) მიერ გამომუშავებული ორგანული ნივთიერებისაგან, რომელსაც ამა თუ იმ სახით უკავშირდება მინერალური ნივთიერებები.განსაკუთრებით რთულია მოლუსკების ნიჟარის კედელი, რომელიც შეიცავს 3 შრეს (პერიოსტრაკუმს, ოსტრაკუმს, ჰიპოსტრაკუმს). ნიჟარებს მცირეოდენი სამეურნეო გამოყენება აქვთ (აკეთებენ სადაფის ღილებს და სხვა).
Posted in
ბორჯომი- ეს ჯანმრთელობისთვის სასარგებლო ბუნებრივი მინერალური ნახშიროჟანგიან ჰიდროკარბონატული ნატრიუმიანი წყალია, ბუნებრივი მინერალიზაციით.

„ბორჯომი“ 0.33 და 0.5 ლიტრიან შუშის ბოთლებში და ასევე 0.5 და 1.0 ლიტრიან PET ბოთლებში ისხმება. თავისი შემადგენლობითა და თერაპიული თვისებებით „ბორჯომი“ წააგავს ფრანგულ მინერალურ წყალს Vichy-s, სწორედ ამიტომ XIX საუკუნეში ევროპელებმა ბორჯომს „kavkasiuri Vichy“ უწოდეს.

„ბორჯომი“ იდეალურია როგორც რეგულარული გამოყენებისთვის, ასევე იმ დაავადებების მკურნალობისთვის, რომლებიც საკვების მომნელებელ სისტემას, ნივთიერებათა ცვლასა და იმუნიტეტის ზრდას უკავშირდება. ბუნებრივი თვისებების წყალობით „ბორჯომი“ არა მხოლოდ წყურვილს კლავს, არამედ ეფექტურად ავსებს ორგანიზმში მიკროელემენტების დანაკარგს და ამაღლებს ტონუსს.

„ბორჯომი“ მინერალური შემადგენლობის ბალანსირებითაც გამოირჩევა. ამის გამო ის ტრადიციულად გამოიყენებოდა როგორც სუფრის წყალი. მაგალითად, კალიუმი „ბორჯომში“ 100 მგ-ზე ნაკლებია, რაც დასაშვებია ყოველდღიური მოხმარებისთვის, რადგან მარილების დაგროვების რისკი მხოლოდ მაშინ ჩნდება, თუკი კალიუმის შემადგენლობა 200 მგ/ლ-ს აღემატება.

„ბორჯომი“ მოიპოვება 9 საექსპლუატაციო ჭაბურღილიდან, რომლებიც ბორჯომის ნაკრძალის ტერიტორიაზე 200 –დან 1500 მ. სიღრმეზე მდებარეობს და მისი ტემპერატურა ბუნებრივი თერმული წყლისთვის შესაფერისი – 38-41 C –ია.

მრავალრიცხოვანი კვლევები იმას ადასტურებს, რომ „ბორჯომის“ მინერალური შემადგენლობა არ შეცვლილა 1830 წლიდან. ანუ, იმ დროიდან, როდესაც მისი პირველი ლაბორატორიული დაკვირვებები ჩაატარეს.
Posted in
ვარჯიშის დროს ოფლის სახით გამოიყოფა Na+, K+, Ca+2 იონები, ამიტომ ადამიანმა ვარჯიშის შემდეგ უნდა მიიღოს მინერალური წყლები, რომლებიც შეიცავენ Na+, K+, Ca+2 იონებს, რადგან დაკარგულ იონებს ანაზღაურება ესაჭიროება.
Posted in

მინერალური წყლები.

მინერალური წყლები (მიწისქვეშა, ზოგჯერ ზედაპირული), დიდი რაოდენობით შეიცავს ბიოლოგიურად აქტიურ მინერალურ (იშვიათად ორგანულ) კომპონენტებს და აქვს განსაკუთრებული ფიზიკურ-ქიმიური თვისებები (ტემპერატურა, რადიოაქტიურობა და სხვა), ორგანიზმზე სამკურნალო გავლენას ახდენს, რის გამოც მათ სამკურნალო საშუალებად იყენებენ.
საკურორტო მეურნეობასა და ტურიზმის განვითარებისათვის რაიონში არსებობს სათანადო ბაზა. ესაა მთისა და ზღვის შეზავებული, ჟანგბადით მდიდარი ჰაერი, სამკურნალო მინერალური წყლები, მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანია „ლუგელა“. ლუგელა მდებარეობს სოფელ მუხურის ჩრდილო–დასავლეთით, რაიონული ცუნტრიდან დაშორებულია 16 კმ-ით. ლუგელას ჩრდილო–აღმოსავლეთით მდებარეობს „ტობა-ვარჩხილი“ და მწვერვალი „ცაშკიბული“.
ხეობა იწყება სოფელ მუხურის ტერიტორიაზე, სადაც შურუბუმუს კანიონი მდებარეობს. ხეობა თითქმის 80 კმ-ის მანძილზეა წარმოდგენილი.
ლუგელას ხეობიდან გამომოვალ მინერალურ წყალს ხალხი ძველთაგანვე მენჯს უწდებდა. სახელი ლუგელა მას 1947 წლიდან ეწოდა და სავსებით სამართლიანადაც, რადგან „მენჯი“ საზოგადო სახელია, მას სამეგრელოში უწოდებენ მლაშე, რაიმე ნივთიერებით გახსნილ წყალს, შუმერული მითისა არ იყოს, დედალ წყალს. ამ სამკურნალო წყალს კი თვით განსაკუთრებული თვისებების გამო თავისი სახელი უნდა შერქმოდა და შეერქვა კიდეც თავისი მშობლიური ადგილის სახელი. შეიქმნა მისი წარმოება და ამ სახელით იცნობს ქვეყანა. ამ წყალზე შეიქმნა საკვირველი ლეგენდები, რომ იგი თითქოს მკვდარს აცოცხლებდა, ბეღურას არწივად აქცევდა, რითაც იგი სპეკულაციის საგანიც კი გახდა. მისგან მზადდება და აფთიაქებში იყიდება კბილის პასტა, გამოიყენება Ca2+ იონის დეფიციტისას, მისი ხსნარით ამუშავებენ ჭრილობას. ლუგელა შეიცავს 54, 9 გრ/ლ ქლორ-კალციუმს, გამოიყენება და ინიშნება ასევე, როგორც 10%-იანი ქლორიანი კალციუმი. იხმარება სასმელად. მედიცინაში გამოიყენება ტუპერკულოზის, სხვადასხვა წარმოშობის პლევრიტის, ჰემორაგიული დიათეზის სამკურნალოდ.
Posted in

Posted in
სავარჯიშო N2

Vt1=1მოლი/ლ.წმ.

t1=20 C

t2=80 C

Y=2

Vt2:Vt1=Y t2-t1:10

Vt2:1=2 80-20:10=2 ხარისხად 6=64

Vt2=64 მოლი/ლ.წმ.
Posted in
სავარჯიშო N1

ა) t1=30 C

t2=80 C

Y=2

Vt2:Vt1=Y t2-t1:10

Vt2:Vt1=2 80-30:10=2 ხარისხად 5=32



ბ) t1=50 C

t2=100 C

Y=3

Vt2:Vt1=Y t2-t1:10

Vt2:Vt1=3 100-50:10=3 ხარისხად 5=243
Posted in
">
Posted in
* ნივთიერებას, რომელიც მონაწილეობს ქიმიურ რეაქციაში, ცვლის მის სიჩქარეს, თვითონ კი უცვლელი რჩება რეაქციის დასრულების შემდეგ, კატალიზატორი ეწოდება.
* კატალიზატორი ამცირებს აქტივაციის ენერგიას.
* ინჰიბიტორი ამცირებს ქიმიური რეაქციის სიჩქარეს.
* ჰომოგენურია კატალიზი, როდესაც მორეაგირე ნივთიერებები და კატალიზატორი ერთ ფაზაშია, ჰეტეროგენული კატალიზის დროს კი - სხვადასხვა ფაზაშია.
Posted in
Posted in
me vigeb 3100 kcal. da mrcheba 1970 kcal
Posted in

ფოტოსინთეზი




ფოტოსინთეზი
არის პროცესი, რომლის დროსაც მცენარეების ფოთლები შთანთქავენ ნახშირორჟანგს და გამოყოფენ ჟანგბადს.
Posted in

ეგზოთერმული და ენდოთერმული რეაქციები


ქიმიურ გარდაქმნას თითქმის ყოველთვის ახლავს ენერგიის გამოყოფა ან შთანთქმა. ამ ნიშნის მიხედვით ქიმიური რეაქციები შეიძლება დავყოთ ეგზოთერმულ და ენდოთერმულ რეაქციებად.


ეგზოთერმული რეაქცია


ეგზოთერმული რეაქციის მიმდინარეობისას გამოიყოფა სითბო. მაგალითად გოგირდოვანი რკინის წარმოქმნისას გამოიყოფა სითბო, რომელსაც Q სიმბოლოთი აღნიშნავენ: Fe + S → FeS + Q


ენდოთერმული რეაქცია


ენდოთერმული რეაქციის მიმდინარეობა დაკავშირებული სითბოს შთანთქმასთან.